İrritabl barsak sendromu (İBS) bilinen bir organik sebebi olmayan, stres veya emosyonel gerilimin yüksek düzeyde olduğu dönemlerde sıklıkla karşılaşılan fonksiyonel bir barsak hastalığıdır. Günlük yaşantıda birçok bireyin bu has- talıkla karşılaşmasına bağlı olarak bu alanda yapılan çalışma- lar beslenme tedavisinin hastalığın seyri üzerindeki önemli etkisini ortaya koymuştur. Probiyotik-prebiyotikler, posa, su kullanımı ve düşük FODMAP (fermente oligosakkaritler, di- sakkaridler, monosakkaridler ve polioller) diyeti İBS’in bes- lenme tedavisinde olumlu etkililere sahiptir ve yardımcıdır.
Tanı konulmadan önce karın ağrısına neden olabilecek altta yatan olası bir inflamatuvar veya malign hastalıklar dışlanmalıdır. Tanımlanan Roma III kriterleri hastalığın tanısında daha objektif veriler ortaya sunmuştur .
ROMA III KRİTERLERİ
İBS’nin en önemli belirtilerini 4 ana grupta toplayabiliriz. Bunlar:
Karın ağrısı, şişkinlik(gaz sancısı), Barsak alışkanlığı bozukluğu (konstipasyon ve/veya ishal), Şikayetlerin altında yatan bir sebebe rastlanmaması .
Bunlar ile beraber görülebilecek diğer belirtiler ise şöyledir:
Bulantı
Sık idrara çıkma ve acil idrar yapma ihtiyacı
Sık dışkılama isteği veya tam boşalmama hissi (tenesmus)
Dışkılama sayısında ya da dışkı kıvamında değişiklik
Dışkılama sonrası ağrının azalması (2,8)
Ayrıca sindirim sistemi dışında da şikayetler olabilir:
Nefes darlığı, hırıltılı soluma
Sinirlilik hali
Sırt ve başağrısı
Disparöni
Göğüste ağrı ve çarpıntı
İBS ve Düşük FODMAP Diyeti
FODMAP [fermente oligosakkaritler (FOS, GOS), disakka- ritler (fruktan, rafinoz, inülin, monosakkaritler [laktoz] ve polihidrik alkoller (sukroz, früktoz, sorbitol, mannitol, silitol, maltitol)] besinlerin içinde bulunan karbonhidratlardır (16). FODMAP’ler barsak içine su çekerler yani ozmotiktirler, bu sebeple yüksek FODMAP içeren besinler aşırı tüketildiğinde sindirilememe veya iyi emilememe gibi problemlere bağlı olarak barsak sistemindeki bakteriler tarafından fermente edilebilirler. Bu fermentasyon gaz, karın ağrısı, kramp ve diyare gibi problemlere neden olur .
Yapılan araştırmalar sonucu diyette yüksek FODMAP içeren besinler yerine, düşük FODMAP içeren besinlerin tercih edilmesi ile barsaklarda meydana gelen bu sindirim ve emilim bozukluğunun sebep olduğu fermentasyon ve beraberindeki gaz, karın ağrısı, diyare gibi problemler önlenebilmektedir. Buna bağlı olarak düşük FODMAP diyetinin İBS ve inflama tuvar barsak hastalığı gibi benzer semptomları olan hastalıkların beslenme tedavisinde olumlu etkileri tespit edilmiştir.
Diyetle aldığımız FODMAP besinler:
Fruktoz [meyveler, bal, yüksek fruktozlu mısır şurubu (HFCS), vs]
Laktoz (süt)
Fruktanlar (buğday, sarımsak, soğan, inülin vs.)
Galaktanlar (vb fasulye, mercimek, soya fasulyesi gibi baklagiller)
Polioller (izomalt içeren tatlandırıcılar, mannitol, sorbitol, ksilitol, avokado, kayısı, kiraz, nektarin, şeftali, erik gibi çekirdekli meyveler) (15)
| YİYECEK GRUBU | SERBEST YİYECEKLER | YASAKLANAN YİYECEKLER |
SÜTLER | Laktozsuz sütYulaf sütü (en fazla 30 ml) Badem sütüHindistan cevizi sütü konservesiSoya sütü (Soya proteininden yapılan) Kendir/Kenevir sütüPirinç sütü | İnek sütü Keçi sütü Koyun sütüHindistan cevizi sütü(UHT)Soya sütü (soya fasülyesinden yapılan) Süt tozu |
SÜT ÜRÜNLERİ | Beyaz peynirSert peynirler (Çedar peyniri, İsveç Emmentalpeyniri, parmesan peyniri vb.)Yumuşak peynirler (Brie peynir, Mozarella peyniri)Soya peyniri Sade tofu Kuark peyniri Krem şanti TereyağLaktozsuz yoğurtKeçi sütünden yapılmış yoğurt | Dondurma Kaymak KremaKrem peynir Süzme peynirEv yapımı taze peynirler Lor peyniriÇökelekİnek sütünden yapılmış yoğurt ve ayranKefirSütlü tatlılar |
ET, TAVUK,BALIK | Dana etiHindi etiKabuklu deniz ürünleri Kuzu etiTavuk eti Balık etleri | İşlenmiş et ürünleri (sucuk, salam, sosis vb.) Salamura balık ve deniz ürünleri |
YUMURTA | Farklı yumurta türleri (tavuk, bıldırcın vb.)Yumurta beyazı Yumurta sarısı | Yağda kızartılmış yumurtalar |
KURU BAKLAGİLLER | Konserve nohut (en fazla 42 g)Haşlanmış kırmızı/yeşil mercimek (en fazla 23 g) Maş fasulyesi (filizlenmiş) | Nohut (filizlenmiş)BaklaBarbunya Kurufasulye Maş fasulyesi (haşlanmış)Meksika fasulyesi Soya fasulyesi |
SEBZELER | HARİÇLERİ YENİLEBİLİR. | KarnabaharMısırPırasa (beyaz kısmı) Kültür mantarı Portobello mantarı Shitake mantarı SarımsakKuru soğanArpacık soğanYeşil soğan (kök kısmı) Yer elmasıTatlı patates Kuşkonmaz Pancar kökü Taze bezelye İç bezelye |
MEYVELER | Ahududu Ananas Çilek Işkın KavunKarpuz (çekirdeksiz) KızılcıkKiviLimon suyu MandalinaMuz (olgunlaşmamış) PortakalÜzüm çeşitleri Yaban mersini Yıldız meyvesiHindistan cevizi (en fazla 48 g) Siyah/ yeşil zeytin | Armut Avokado Böğürtlen KaradutCennet/Trabzonhurması Elma Erik Greyfurt İncirMuz (olgun) Kayısı Kiraz/Vişne MangoNar Nektarin Papaya Şeftali Turunç |
KURU MEYVELER | Kuru yaban mersini (en fazla 13 g)Kuru muzKurutulmuş hindistan cevizi (en fazla 18 g | Kuru elma Kuru armut Kuru kayısı Kuru erik Kuru incir Kuru mango Kuru üzüm Kuş üzümü Goji beri HurmaTüketimi yasak meyve ve kuru meyveler içeren meyve barları |
TAHILLAR | Glutensiz ekmek Glutensiz makarna Mısır ekmeğiMısır gevreği (en fazla 15 g) Glutensiz mısır gevreğiEkşi mayalı yulaf ekmeği (en fazla 26 g) Kılçıksız buğday (spelt) ile ekmekSade tatlı bisküvi (buğday ürünü)Sade tuzlu bisküvi/kraker (buğday ürünü) Sade mısır cipsiSade patates cipsi Karabuğday Karabuğday unu Kinoa çeşitleri Kinoa unuMısır unu Mısır irmiği Patlamış mısır Pirinç çeşitleri Pirinç unuPirinç ile yapılmış noodlePirinç patlağı | Arpa Darı BuğdayBuğday ile yapılan besinler (ekmek, makarna, kuskus, şehriye, noodle, kahvaltılık gevrekler, müsliler, galetalar, çorbalar, hamur işleri, fırıncılık ürünleri vb.) ÇavdarÇavdar unuÇavdar ekmeği çeşitleri BulgurİrmikBuğday kepeği Buğday ruşeymi KuskusMüsliHindistan cevizi unuAmarant unu Mısır nişastası Patates nişastası Tapyoka nişastasıTüketimi yasak tahılları içeren tahıl barları |
